حمام های تاریخی مراغه

حمام چهار سوق

1- موقعیت طبیعی :

مراغه از شهرهای قدیمی استان آذربایجان شرقی است که از دو ناحیه کوهستانی و جلگه ای تشکیل یافته و در شرق دریاچه ارومیه بر دامنه جنوبی کوه سهند قرار گرفته و از شمال به شهر تبریز و ارتفاعات کوههای سهند و از سمت شرق به شهرستان هشترود و رشته کوههای شرقی و از جنوب به شهرستان میاندوآب و جلگه دریاچه ارومیه و از غرب به خود دریاچه ارومیه محدود می گردد.

ارتفاع تقریبی آن از سطح دریا 1485 متر است. رودخانه صوفی چای از وسط شهر می گذرد.

هوای معتدل متمایل به سرد و نسبتا" مرطوب داشته که هوای قسمتهای جلگه ای آن گرم و نواحی کوهستانی سردسیر است.

2- موقعیت بنا :

حمام چهارسوق در بخش مرکزی شهر مراغه در داخل بافت تاریخی فرهنگی شهر مراغه در میان بازار قرار گرفته و دور تا دور این حمام را مغازه های داخلی بافت احاطه کرده است. ورودی این حمام از میدان کوچکی که در مقابل آن قرار دارد مسیر است.

3- شرح مختصری در مورد بنا :

از قدیمیترین حمامهای شهر مراغه حمام چهار سوق می باشد که از معدود حمامهای قدیمی باقیمانده در این شهر می باشد.

4- مشخصات فنی بنا :

این بنا با پلانی تقریبا" متقارن در سربینه و گرمخانه دارای هشتی ورودی زیبایی است که با 10 پله به سربینه منتهی می شد. از تاسیسات جانبی این حمام میتوان از آب انبارها – تون – انبار نگهداری چوب نام برد.

عمده مصالح این بنا در دیوارها بصورت تفسیلی و در طاق ها و گنبدهای آن از آجر استفاده شده است.

5- نوع مالکیت بنا :

مالکیت حمام در اختیار اداره اوقاف شهرستان مراغه می باشد .

6- قدمت بنا :

قاجاریه

7- تزئینات بکار رفته و نوع آن :

اندود آهک به صورت رسمی بندی در هشتی ورودی بنا و کاربندی در پای گنبدها و کاربندی پای گنبد گرمخانه از جمله تزئینات این حمام می باشد.

حمام خواجه نصیر    

1- موقعیت فعلی اثر:

این بنا در داخل بافت قدیم مراغه، خیابان شهید بهشتی، میدان تره بار، روبروی سرای خواجه ملکم و به فاصله کمی از مسجد ملامعزالدین قرار دارد.

2- تاریخچه و وجه تسمیه اثر:

این حمام به اسم خواجه نصیر طوسی ساخته شده است، و به فاصله نزدیکی از مسجد ملا معزالدین قرار گرفته است برخی به اشتباه این حمام را مربوط به دوره ایلخانی می دانند ولی با توجه به فرم ساخت و شواهد معماری مربوط به دوره صفوی می باشد.

3- ویژگی اثر:

حمام خواجه نصیر مراغه مانند اکثر حمام های منطقه در زیرزمین (به دلیل جلوگیری از پرت حرارت) ساخته شده و طاقهای گنبدی و قوسهای متعددی دارد. مصالح آن عمدتا" آجر و سنگ به همراه ملات آهک و بعضا"ساروج است که در این اواخر با توسعه و پیشرفت بهداشت، خزینه تبدیل به دوش و نمره شده و دیوارها با کاشی پوشش داده شده اند.

ورودی به حمام توسط یک هشتی کوچک امکان پذیر است و سربینه دارای چهار ستون که یکی از آنها توسط دیواری به جرز اصلی حمام متصل شده است. در محل میان در، گرمخانه نسبت به محور اصلی سربینه 24 درجه تغییر جهت داده است. بخش مردانه این حمام موجود ولی متاسفانه بخش زنانه آن تبدیل به مغازه شده است.

این بنا از جمله حمام های با وسعت زیاد و دوقلو (زنانه – مردانه) و با تزئینات و کاربندی های زیبا می باشد و به دلیل قرار گرفتن در بافت قدیم و در جوار بازار مراغه، درزمان آبادانی اش روزانه پذیرای مراجعه کنندگان بسیاری بوده است.

4- شرح عملیات اجرایی :

1- برداشت اجرهای کف تخریب شده گرمینه و پایه های آجری فرسوده گربه رو.

2- مرمت و بازسازی گنبد خزینه.

3- پی بندی، دیوار چینی و مرمت دیوار های شاه نشین جنوبی.

4- مرمت طاق ریخته شده بخش شاه نشین.

5- مرمت دیوار بیرونی بخش نظافت خانه.

6- پی کنی و برداشت ازاره سنگی فرسوده در ضلع غربی حمام.

منبع : سازمان میراث فرهنگی